Mleczaj rydz, powszechnie znany jako rydz, to średniej wielkości grzyb z rodziny gołąbkowatych występujący w klimacie umiarkowanym na całej półkuli północnej oraz w Australii. Rośnie pod sosnami, na ziemi w lasach i młodnikach iglastych, na piaszczystych glebach. Rydze są jadalne oraz określane jako "wysoko cenione", "wyborne" i "najbardziej poszukiwane" grzyby jadalne.
| Grzyb z gatunku: MLECZAJ RYDZ, RYDZ JEST JADALNY. |
| Domena: | eukarionty |
| Królestwo: | grzyby |
| Typ: | podstawczaki |
| Klasa: | pieczarniaki |
| Rząd: | gołąbkowce |
| Rodzina: | gołąbkowate |
| Rodzaj: | Lactarius |
| Gatunek: | Mleczaj rydz |
Kapelusz:
Średnicy 4–12 cm, barwy cielistoczerwonawej lub w różnych odcieniach pomarańczowej, czasami z domieszką zieleni. Powierzchnia koncentrycznie strefowana, czasami jamkowato-plamista. U młodych owocników pokrój kapelusza jest wypukły, dojrzewający wklęsły, z płytkim wgłębieniem na środku, a u starych okazów lejkowaty, długo z podwiniętymi brzegami. Pokryty śluzowatą przy dużej wilgotności powietrza skórką.
Blaszki:
Blaszki rydza są barwy pomarańczowożółtawej, podobnej jak kapelusza, o różnej długości (mieszane), prosto przyrośnięte lub lekko zbiegające na trzon, cienkie i kruche. Po uszkodzeniu wybarwiają się lekko zielonawo.
Trzon:
Długości 3–7 cm i 1–2,5 cm średnicy, barwy kapelusza lub jaśniejszy, z ciemniejszymi jamkowatymi plamkami (poza tym gładki), przesiąknięty mleczkiem. Cylindryczny, początkowo pełny, potem pusty, przy podstawie zwężony.
Miąższ:
Zbudowany z kulistawych komórek, które powodują jego specyficzną kruchość i nieregularny przełam. Barwy bladopomarańczowej, zwarty, u dojrzałych owocników kruchy, przesiąknięty jaskrawopomarańczowym mleczkiem. Ma lekko gorzkawy, cierpki smak i słodkawą, owocową woń.
Mleczko:
Pomarańczowe, nie zmienia barwy na powietrzu, ulega tylko powolnemu rozjaśnieniu lub pociemnieniu. W smaku jest łagodne, zostawia jednak gorzki posmak.
Wśród grzybów o morfologicznie zbliżonych owocnikach wymienia się następujące gatunki:
Przez grzybiarzy gatunki te zazwyczaj są nierozróżniane - rozróżnienie ich tylko na podstawie wyglądu jest bardzo trudne, a czasami niemożliwe. Należy brać pod uwagę jeszcze inne cechy: miejsce występowania, kolor mleczka i zmianę koloru miąższu po uszkodzeniu. Z punktu widzenia grzybiarzy rozróżnienie gatunków nie jest bardzo istotne; gatunki te są bowiem jadalne, chociaż dość znacznie różnią się smakiem. Jedynie mleczaj modrzewiowy jest lekko trujący / niejadalny. Najbardziej charakterystycznymi cechami mleczaja rydza są: występowanie pod sosnami, wyraźne prążkowanie kapelusza i zieleniejący po uszkodzeniu miąższ.
Mleczaj rydz jest szeroko rozprzestrzeniony na całej półkuli północnej na obszarach o klimacie umiarkowanym. Występuje także w Australii. W Polsce jest pospolity.
Rośnie na ziemi w lasach i młodnikach iglastych, na piaszczystych glebach. Tworzy mikoryzę z sosnami. W Polsce pojawia się od sierpnia do listopada.
Wysyp zarodników rydza ma kolor jasnoochrowy. Zarodniki szerokoowalne o rozmiarach 7,1–9,1 × 6–7,5 μm. Na powierzchni posiadają brodawki połączone siateczką łączników o różnej grubości. Podstawki mają rozmiar 36–45 × 4,5–7 μm. Wąskowrzecionowate cystydy występują nielicznie i niemal nie wystają ponad hymenium.
Mleczaj rydz to grzyb jadalny. Owocniki rydza określane są jako "wysoko cenione", "wyborne" i najbardziej poszukiwane grzyby jadalne. Najczęściej używa się ich do marynowania w occie, gdyż przy takim przyrządzeniu nabierają doskonałego, korzennego smaku. Nadają się również do panierowania i smażenia, nie nadają się natomiast do suszenia, ani jako dodatek do zup. Podczas przyrządzania cierpki posmak owocników znika.
Gatunek ten został poprawnie zdiagnozowany taksonomicznie po raz pierwszy przez Karola Linneusza (jako Agaricus deliciosus) w "Species Plantarum" z 1753 r. Do rodzaju Lactarius został przeniesiony przez Samuela Graya w "A Natural Arrangement of British Plants" z 1821 r. i ostatecznie zatwierdzony przez Eliasa Friesa.
Mleczaj rydz posiada min. 30 synonimów naukowych. Najczęstsze z nich to:
Nazwę polską podał Franciszek Błoński w 1889 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten ma też inne nazwy: bedłka rydz, rydz prawdziwy. Przez grzybiarzy nazywany jest po prostu rydzem, ale ma też inne regionalne nazwy: rydz pański, rydzyk, rydzek, rycek, ryżyk, ryzok.
Poniżej znajdziesz nazwy gatunku grzyba mleczaj rydz, rydz w innych językach:
Udostępnij stronę znajomym: